(MPI) - Trình bày báo cáo tại Hội nghị Thường trực Chính phủ làm việc với các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam diễn ra chiều ngày 27/02/2025, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Đức Tâm nhấn mạnh, các doanh nghiệp trong nước (DNNVV) có vai trò quan trọng trong tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo, cải thiện thu nhập cho người lao động, đóng góp vào ngân sách nhà nước và tăng trưởng kinh tế. Đồng thời, là lực lượng chủ yếu khai thác các thị trường ngách, huy động tối đa nguồn lực trong dân phục vụ phát triển kinh tế, xã hội.

Thứ trưởng Nguyễn Đức Tâm phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Chinhphu.vn

Với chủ đề "Nhà nước kiến tạo, doanh nghiệp và vừa Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên mới", Hội nghị được diễn ra dưới sự chủ trì của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. Dự Hội nghị có Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình cùng các Phó Thủ tướng: Nguyễn Chí Dũng, Trần Hồng Hà, Hồ Đức Phớc, Bùi Thanh Sơn, Mai Văn Chính.

Thứ trưởng Nguyễn Đức Tâm cho biết, thời gian vừa qua, đội ngũ doanh nhân và cộng đồng doanh nghiệp luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm cũng như đánh giá cao, mà trong đó là các DNNVV. Có thể nói, đây là lực lượng sản xuất chủ yếu của nền kinh tế, đóng vai trò hết sức quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Qua gần 40 năm Đổi mới, DNNVV đã phát triển lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng, đến nay, DNNVV Việt Nam chiếm gần 98% trong tổng số hơn 940 nghìn doanh nghiệp đang hoạt động.

Các DNNVV có vai trò quan trọng trong tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo, cải thiện thu nhập cho người lao động, đóng góp vào ngân sách nhà nước và tăng trưởng kinh tế. Đồng thời, là lực lượng chủ yếu khai thác các thị trường ngách, huy động tối đa nguồn lực trong dân phục vụ phát triển kinh tế, xã hội. Ngay cả trong những thời kỳ khó khăn, các DNNVV vẫn nỗ lực duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh, thể hiện trách nhiệm xã hội với cộng đồng; là nơi khởi nguồn đổi mới sáng tạo trong kinh doanh và là cầu nối đưa các kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ vào thực tiễn cuộc sống.

Năm 2024, các DNNVV tiếp tục có những bước phát triển tích cực, đóng góp quan trọng vào nền kinh tế. GDP của nước ta năm 2024 ước tăng 7,09%, trong đó, khu vực công nghiệp và xây dựng, nơi tập trung phần lớn các DNNVV, tăng 8,24%, đóng góp trên 45% vào tổng giá trị tăng thêm của nền kinh tế. Các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ cũng ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ. Giá trị tăng thêm của khu vực dịch vụ năm 2024 đạt 7,38%, cao hơn so mức tăng 6,9% của năm 2023.

Đặc biệt, các ngành bán buôn, bán lẻ, vận tải, kho bãi, tài chính, ngân hàng và bảo hiểm đều có mức tăng trưởng ấn tượng, trong đó có đóng góp đáng kể của khu vực DNNVV. Ngoài ra, các DNNVV trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp và thủy sản cũng duy trì đà tăng trưởng ổn định, với giá trị tăng thêm năm 2024 đạt 3,27%. Điều này cho thấy sự phục hồi và phát triển bền vững của các DNNVV trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều biến động.

Nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm, khuyến khích, dành nguồn lực ưu tiên cho phát triển các DNNVV. Năm 2017, lần đầu tiên Quốc hội ban hành Luật Hỗ trợ DNNVV với các nhóm nhiệm vụ giải pháp toàn diện hỗ trợ các doanh nghiệp như: tiếp cận tín dụng, tài chính; hỗ trợ thuế và kế toán; hỗ trợ mặt bằng sản xuất; hỗ trợ công nghệ; đổi mới sáng tạo; hỗ trợ mở rộng thị trường; thông tin, tự vấn, pháp lý, phát triển nguồn nhân lực... Những chính sách này thể hiện sự quan tâm kịp thời của các cấp, các ngành, giúp cộng đồng DNNVV khôi phục và gia tăng niềm tin, tăng cường đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh.

Bên cạnh các kết quả tích cực kể trên, cộng đồng doanh nghiệp nói chung, đặc biệt các DNNVV còn gặp nhiều khó khăn thách thức, còn nhiều rào cản, hạn chế để phát triển thực chất, bền vững.

Về phía cung, khu vực nông nghiệp, dịch vụ, du lịch đối mặt với chi phí sản xuất tăng cao. Sản xuất công nghiệp phụ thuộc vào sự phục hồi kinh tế thế giới, các ngành, lĩnh vực mới như kinh tế số, kinh tế xanh, chíp, bán dẫn, AI... mặc dù có cải thiện nhưng chưa có chuyển biến rõ nét, nguy cơ không bắt kịp được với thế giới và khu vực nếu không có cơ chế, chính sách đột phá.

Về phía cầu, đầu tư phục hồi chậm. Sức mua trong nước tăng thấp. Doanh nghiệp tiếp tục đối mặt với áp lực cạnh tranh tăng cao ở cả thị trường thế giới và trong nước, rủi ro bị kiện phòng vệ thương mại, áp thuế chống bán phá giá, đồng thời phải đáp ứng nhanh hơn các tiêu chuẩn mới của thị trường xuất khẩu.

Bên cạnh đó, ổn định kinh tế vĩ mô còn tiềm ẩn rủi nhất là các yếu tố bên ngoài. Tốc độ tăng CPI bình quân có dấu hiệu giảm, nhưng áp lực lạm phát tiếp tục cần được theo dõi sát. Tín dụng tăng trưởng chưa cao; khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế và doanh nghiệp còn yếu.

Không những vậy, chúng ta vẫn chưa giải quyết được triệt để, kịp thời những khó khăn, vướng mắc, bất cập trong thể chế, pháp luật để phù hợp với thực tiễn và yêu cầu phát triển. Việc phân cấp, phân quyền, cắt giảm một số quy định, thủ tục hành chính, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, điều kiện kinh doanh còn chưa triệt để. Một số bộ, ngành, địa phương chưa thực sự quyết liệt, chủ động đồng hành cùng doanh nghiệp để giải quyết, tháo gỡ khó khăn.

Mặt khác, quá trình phát triển của đội ngũ DNNVV nước ta còn non trẻ so với các nước trong khu vực và trên thế giới, chưa có tích lũy nhiều về: vốn, tri thức, công nghệ và kinh nghiệm kinh doanh. Quy mô doanh nghiệp nhỏ, số vốn ít (trên 90% có quy mô dưới 10 tỷ đồng), công nghệ còn lạc hậu, trình độ quản lý chưa cao, chưa chuyên nghiệp, năng lực huy động và hấp thụ vốn thấp. Năm 2024 dư nợ tín dụng cho DNNVV chỉ đạt gần 17,6%. Phần lớn DNNVV hoạt động manh mún, tập trung chủ yếu trong lĩnh vực thương mại dịch vụ. Tỷ trọng doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực sản xuất rất hạn chế.

Hơn nữa, năng lực cạnh tranh, ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số chỉ tập trung ở số ít doanh nghiệp quy mô vừa và lớn, hầu hết các DNNVV chưa có công nghệ gốc, chưa đủ tiềm lực để số hóa và xanh hóa hoạt động kinh doanh, công tác đổi mới quản trị doanh nghiệp còn chậm, chưa tiệm cận với các nguyên tắc và thông lệ quốc tế tốt, chưa đáp ứng được yêu cầu là lực lượng nòng cốt của kinh tế đất nước.

Ngoài ra, phần lớn DNNVV chưa tham gia được vào hoạt động xuất khẩu và chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu. Liên kết giữa các các doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp FDI rất hạn chế, điều này làm cản trở quá trình chuyển giao công nghệ giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước.

Công tác hỗ trợ DNNVV tuy được Chính phủ quan tâm nhưng việc triển khai trong thực tiễn còn nhiều khó khăn, vướng mắc, mức độ hấp thụ chính sách của doanh nghiệp còn hạn chế.

Thứ trưởng Nguyễn Đức Tâm nhấn mạnh, thế giới đang chứng kiến nhiều thay đổi lớn như sự ra đời của các ngành công nghiệp mới; sự thay đổi chính sách của các nền kinh tế lớn kéo theo sự dịch chuyển các dòng vốn đầu tư; sự điều chỉnh trong cấu trúc thương mại, gia tăng hàng rào thuế quan; đặc biệt là rủi ro về một "cuộc chiến thương mại" toàn cầu đang hiện hữu. Điều này vừa đặt ra các nguy cơ, thách thức nhưng đồng thời cũng mang đến cho các quốc gia, doanh nghiệp thời cơ, vận hội mới.

Năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với đất nước. Đây là năm cuối thực hiện Kế hoạch phát triển KTXH 5 năm 2021-2025, là năm tăng tốc, bứt phá, về đích. Với quan điểm phát triển đột phá, chủ động quyết định tương lai, lấy phát triển để duy trì ổn định, ổn định để thúc đẩy phát triển, nước ta đã xác định mục tiêu tăng trưởng năm 2025 phải đạt 8% trở lên, tạo nền tảng vững chắc để tăng trưởng hai con số từ năm 2026 nhằm hiện thực hóa khát vọng, tầm nhìn về Kỷ nguyên phát triển mới và mục tiêu chiến lược đến năm 2030, nước ta trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và năm 2045, phải trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Để đạt được mức tăng trưởng hai con số thì khu vực kinh tế ngoài nhà nước trong đó có vai trò quan trọng của các DNNVV cần tăng khoảng 11%/năm.

Trước yêu cầu phát triển mới, cộng đồng doanh nghiệp nói chung, đội ngũ DNNVV nói riêng cần phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò, sứ mệnh của mình trong phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Với phương châm "Đảng lãnh đạo, Quốc hội quyết định, Chính phủ điều hành, địa phương thực hiện,"; để thúc đẩy DNNVV bứt phá trong kỷ nguyên mới, Thứ trưởng Nguyễn Đức Tâm đã nêu một số định hướng và giải pháp cụ thể.

Đối với các bộ, ngành, địa phương: Với tinh thần "Nhà nước kiến tạo", theo nghĩa Nhà nước phải thực hiện tốt vai trò tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh, xây dựng thể chế chính sách thuận lợi, minh bạch, công bằng, ổn định, dễ dự đoán, tạo niềm tin cho doanh nghiệp, các bộ, ngành, địa phương cần:

Một là, thống nhất cao nhận thức về vai trò đặc biệt quan trọng của doanh nghiệp nói chung, DNNVV nói riêng trong phát triển kinh tế - xã hội. Xác định doanh nghiệp là lực lượng tiên phong, trực tiếp tạo ra của cải vật chất cho xã hội, là động lực quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, trong đó, khu vực kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất.

Hai là, tập trung hoàn thiện thể chế, pháp luật, xác định thể chế là "đột phá của đột phá", tạo mọi điều kiện cho người dân, doanh nghiệp gia nhập và rút lui khỏi thị trường, tiếp cận các nguồn lực sản xuất kinh doanh. Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật theo hướng "kiến tạo phát triển", từ bỏ tư duy "không quản được thì cấm"; đề cao phương pháp "quản lý theo kết quả đầu ra"; chuyển mạnh từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm" gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát. Thực hiện nghiêm nguyên tắc người dân, doanh nghiệp được làm những gì phát luật không cấm, tạo niềm tin, tâm lý xã hội tích cực để huy động tối đa mọi nguồn lực trong dân vào sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế, để mỗi người dân đều thuận lợi khởi nghiệp, lập nghiệp khi có nhu cầu.

Ba là, tập trung cải cách hành chính, giải quyết nhanh các thủ tục đầu tư, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp, dự án. Đẩy mạnh phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số để giúp doanh nghiệp tiếp cận thông tin và các dịch vụ công thuận lợi, nhanh chóng, góp phần nâng cao mức độ tin cậy với môi trường kinh doanh và bộ máy quản lý nhà nước.

Bốn là, đẩy mạnh việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 57- NQ/TW của trung ương và Nghị quyết số 03/NQ-CP của Chính phủ; khẩn trương ban hành văn bản hướng dẫn các chính sách mới, đột phá đã được Quốc hội cho phép thí điểm về đầu tư, tài chính, đấu thầu, thử nghiệm có kiểm soát, cơ chế quỹ, đầu tư mạo hiểm, quỹ khoa học công nghệ và thương mại hóa kết quả nghiên cứu của doanh nghiệp... để tháo gỡ điểm nghẽn, khó khăn, vướng mắc trong hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Năm là, tiếp tục đẩy mạnh triển khai Luật hỗ trợ DNNVV, sử dụng hiệu quả nguồn vốn ngân sách nhà nước. Tiếp tục đẩy mạnh và đổi mới công tác truyền thông về chính sách hỗ trợ DNNVV tới cộng đồng doanh nghiệp. Hỗ trợ doanh nghiệp khai thác hiệu quả cơ hội từ 17 FTA đã ký kết; mở rộng, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, nhất là các quốc gia mới nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược và chiến lược toàn diện với Việt Nam; nhanh chóng đàm phán, kết thúc đàm phán FTA với các nước Trung Đông, Thụy Sỹ, Na Uy, Phần Lan... tăng cường khai thác các thị trường mới, tiềm năng, thị trường Trung Đông, Halal, Mỹ La- tinh, châu Phi.

Sáu là, đẩy mạnh triển khai các chương trình, giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, thúc đẩy chuyển đổi số, đặc biệt là chuyển đổi số bao trùm, "chuyển đổi kép". Hỗ trợ nâng cấp các DNNVV đạt tiêu chuẩn liên kết với các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp đầu chuỗi, doanh nghiệp FDI.

Bảy là, khẩn trương xây dựng, trình Trung ương ban hành Nghị quyết mới về phát triển kinh tế tư nhân; trong đó nòng cốt là các doanh nghiệp (bao gồm cả DNNVV và doanh nghiệp lớn), xác định các giải pháp đột phá để phát triển kinh tế tư nhân trở thành một trong những động lực quan trọng nhất cho tăng trưởng, tăng năng suất lao động và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Đối với cộng đồng doanh nghiệp, DNNVV: Trước yêu cầu phát triển mới, cộng đồng doanh nghiệp nói chung, trong đó trên 97% là các DNNVV cần nỗ lực cao hơn, quyết tâm lớn hơn, hành động quyết liệt hơn để phát huy vai trò, trách nhiệm của mình trong phát triển KTXH, tiên phong đi đầu trong đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ, tập trung cho các động lực tăng trưởng truyền thống, thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới như: kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức, kinh tế chia sẻ, chống biến đổi khí hậu.

Các DNNVV cần bám sát diễn biến của thị trường để chủ động thích ứng, điều chỉnh kế hoạch sản xuất kinh doanh, cắt giảm chi phí hoạt động. Tận dụng tối đa lợi thế của 17 Hiệp định Thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết, đặc biệt là các Hiệp định tự do thế hệ mới để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và nguồn cung thay thế.

Tăng cường đầu tư và ứng dụng công nghệ thông tin; chuyển đổi số, chuyển đổi xanh trong hoạt động, sản xuất kinh doanh; nâng cao chất lượng, trình độ quản trị doanh nghiệp; hoàn thiện quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn tham gia chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp FDI. Tích cực tìm hiểu và tham gia các chương trình hỗ trợ của nhà nước, các tổ chức quốc tế để nâng cao năng lực.

Tiếp tục phát huy tinh thần dân tộc, đoàn kết sức mạnh để cùng tạo dựng thương hiệu Việt Nam trên thị trường quốc tế; nêu cao tinh thần hợp tác, liên kết với nhau hướng tới giá trị, lợi ích chung; tăng cường trách nhiệm với cộng đồng, với xã hội, với quốc gia, dân tộc; tiếp tục làm tốt công tác bảo đảm an sinh xã hội, tích cực triển khai xóa nhà tạm, nhà dột nát, nhà ở xã hội, sẵn sàng hỗ trợ Nhân dân khi gặp khó khăn, vượt qua khó khăn thiên tai, bão lũ, dịch bệnh...

Không ngừng nâng cao năng lực, phẩm chất, chất lượng nguồn nhân lực, năng lực lãnh đạo, quản lý, quản trị doanh nghiệp, cũng như phát triển văn hóa doanh nghiệp, xây dựng đội ngũ doanh nhân đủ tài, đủ tâm, đủ tầm. Không ngừng học hỏi, chủ động trang bị kiến thức, điều kiện, bản lĩnh để nâng cao năng lực cạnh tranh, vươn tầm khu vực và quốc tế.

Về phía các tổ chức hiệp hội doanh nghiệp: Các hiệp hội cần tăng cường liên kết giữa các doanh nghiệp hội viên, các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, hợp tác cùng phát triển. Tập trung đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại trong và ngoài nước thông qua việc tập hợp hội viên là các nhà sản xuất, xuất khẩu lớn theo từng ngành hàng. Cùng với đó, phát huy vai trò đại diện cho doanh nghiệp hội viên trong việc vận động chính sách, bảo vệ quyền lợi hội viên trong các tranh chấp. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan hỗ trợ doanh nghiệp của Trung ương và địa phương để xây dựng và triển khai hiệu quả các chương trình, chính sách, giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp.

Thứ trưởng Nguyễn Đức Tâm tin tưởng rằng, với tất cả sự quan tâm của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và toàn thể hệ thống chính trị, sự đồng lòng, chung sức của doanh nghiệp, cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân Việt Nam sẽ ngày càng phát triển mạnh mẽ, khẳng định vị trí, vai trò quan trọng hơn nữa trong công cuộc phát triển kinh tế - xã hội đất nước./.

Tùng Linh

Bộ Kế hoạch và Đầu tư